Σύμφωνα με τις Κατευθυντήριες Οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την Σεξουαλική Αγωγή στην Ευρώπη, η σεξουαλική αγωγή πρέπει να ξεκινάει πριν την ηλικία των τεσσάρων ετών. Τα παιδιά πρέπει να μαθαίνουν να ονομάζουν σωστά τα μέρη του σώματός τους, να μαθαίνουν ότι υπάρχουν ατομικά όρια και κοινωνικοί κανόνες που πρέπει να γίνονται σεβαστοί (“δεν μπορείτε να αγγίξετε όποιον θέλετε”). Με την κατάλληλη για την ηλικία του διδασκαλία, το παιδί μαθαίνει να συνειδητοποιεί και να εφαρμόζει τα δικά του όρια (“μπορείς να πεις όχι, μπορείς να ζητήσεις βοήθεια”) και, κατ’ αυτόν τον τρόπο καθώς αποτελεί κοινωνική αγωγή, η σεξουαλική αγωγή συμβάλλει στην πρόληψη της σεξουαλικής κακοποίησης.
Πολύ συχνά οι συνήγοροι υπεράσπισης και, δυστυχώς, ακόμα και οι τεχνικοί σύμβουλοι, φερόμενων δραστών σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών, εκμεταλλεύονται τυχόν άγνοια των δικαστικών λειτουργών και χρησιμοποιούν το γεγονός ότι τα παιδιά-θύματα μπορεί να ονομάζουν τα μέρη του σώματος σωστά, (δηλαδή να χρησιμοποιούν τις λέξεις πέος και αιδοίο αντί για ‘πουλάκι’ και ‘πιπί’) για να απαξιώσουν τα λεγόμενα του παιδιού σε δικόγραφα και γνωματεύσεις. Χαρακτηρίζουν “υποβόλιμα” ακόμα και παιδιά 5 & 9 ετών με το διάτρητο επιχείρημά ότι οι σωστές ιατρικές ονομασίες των γεννητικών οργάνων δεν είναι “παιδικές λέξεις”, αλλά λέξεις “μαθημένες από ενηλίκους” και άρα αυτά που λέει το παιδί δεν είναι δικά του, δεν είναι αλήθεια. Αυτό το επιχείρημα είναι αντίθετο στα σύγχρονα επιστημονικά συμπεράσματα για τη σεξουαλική αγωγή αλλά και στην κοινή λογική. Οι ευφημισμοί “πιπί” και “πουλάκι” είναι επίσης “μαθημένες από ενηλίκους λέξεις”. Επιπλέον, το επιχείρημα αγνοεί βασικές αρχές της εξελικτικής ψυχολογίας σε σχέση με την ανάπτυξη των παιδιών, και συγκεκριμένα τους γρήγορους ρυθμούς με τους οποίους μαθαίνουν και οικειοποιούνται νέες λέξεις.
Ευτυχώς, είναι πολλοί, πλέον, οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί που είναι ενημερωμένοι για την αξία της σεξουαλικής αγωγής, ιδίως όσον αφορά την πρόληψη της σεξουαλικής κακοποίησης. Έτσι, την ίδια στιγμή που στις δικαστικές αίθουσες κάποιοι δικηγόροι και τεχνικοί σύμβουλοι επιδίδονται, με υπολογισμό, σε σκοταδιστικές πρακτικές, το 2019 τέσσερις εκπαιδευτικοί από το Ρέθυμνο βραβεύτηκαν με το Βραβείο Αριστείας και Καινοτομίας Εκπαιδευτικού Προγράμματος Σεξουαλικής Αγωγής, από τον Παγκόσμιο Οργανισμό για τη Σεξουαλική Υγεία. Δημιούργησαν ένα καινοτόμο πρόγραμμα σεξουαλικής αγωγής για παιδιά νηπιαγωγείου και δημοτικού, στόχος του οποίου είναι τα παιδιά να μαθαίνουν το σώμα τους, με τις πραγματικές του ονομασίες (μαθαίνουν να λένε όχι μελισσούλα ούτε πουλάκι, αλλά πέος, όρχεις, αιδοίο). Το πρόγραμμα λέγεται «Παίζω με τον Φρίξο και μαθαίνω για το σώμα μου και τις ανθρώπινες σχέσεις».
Όπως ήταν αναμενόμενο, η εφαρμογή του προγράμματος στα σχολεία, εκτός από τις πολύ θετικές αντιδράσεις των γονιών, έφερε και αντιδράσεις. Συγκεκριμένα, κάποιοι γονείς κατηγόρησαν τρεις νηπιαγωγούς στα Χανιά, επειδή ενημέρωσαν τα παιδιά για τη σωστή ονομασία των γεννητικών οργάνων με αποτέλεσμα να βρεθούν υπόλογοι επειδή εφάρμοσαν το βραβευμένο από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας πρόγραμμα σεξουαλικής αγωγής.
Το να βαφτίζουν οι γονείς, ή άλλοι ενήλικες φροντιστές, τα γεννητικά όργανα με διάφορα ονόματα και ευφημισμούς διευκολύνει μόνο τους ίδιους, οι οποίοι νιώθουν ντροπή για το σώμα τους και τη σεξουαλικότητα και, δυστυχώς, τη μεταδίδουν στα παιδιά. Για την προστασία των παιδιών από την κακοποίηση, αλλά και για μια θετική στάση απέναντι στην σεξουαλικότητα και το σώμα, πρέπει οι γονείς να ονομάζουν τα γεννητικά όργανα με τις επιστημονικές τους ονομασίες, όπως ακριβώς και τα υπόλοιπα μέρη του σώματος, και να επικοινωνούν αυτή τη γνώση στα παιδιά με τρόπο κατάλληλο για την ηλικία τους.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ – ΠΗΓΕΣ
Ελληνική Αστυνομία: Χρήσιμες συμβουλές για την προφύλαξη και προστασία των παιδιών από πράξεις ασέλγειας ή κακοποίησης
https://www.astynomia.gr/odigos-tou-politi/chrisimes-symvoules/chrisimes-symvoules-gia-tin-profylaxi-kai-prostasia-ton-paidion-apo-praxeis-aselgeias-i-kakopoiisis/
ΕΛΙΖΑ: Εταιρεία κατά της κακοποίησης του παιδιού: Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση ξεκινά από το σπίτι
https://eliza.org.gr/i-sexoualiki-diapaidagogisi-xekina-apo-to-spiti/
Το Χαμόγελο του Παιδιού: Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση: ένας αποτελεσματικός τρόπος πρόληψης της σεξουαλικής κακοποίησης
https://www.hamogelo.gr/gr/el/ta-nea-mas/seksoualiki-diapaidagogisi-enas-apotelesmatikos-tropos-prolipsis-tis-seksoualikis-kakopoiisis
Project Parenting: Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στα σχολεία. Ναι υπάρχει ανάγκη να γίνεται και όχι δεν είναι ντροπή.
https://www.projectparenting.gr/ygia/sexoualiki-agogi-sta-scholeia-nai-yparchei-anagki-na-ginetai-kai-ochi-den-einai-ntropi/
Υπουργείο Υγείας, Παιδείας και Αθλητισμού (Κύπρου): λέμε ΟΧΙ! Οδηγός για Εκπαιδευτικούς Προδημοτικής Εκπαίδευσης – Α ́ τάξης Δημοτικού για τη Σεξουαλική Διαπαιδαγώγηση
Πρωτότυπο κείμενο:
1.3 Γιατί η σεξουαλική αγωγή πρέπει να ξεκινήσει πριν την ηλικία των τεσσάρων ετών;
Σε αυτό το έγγραφο η σεξουαλική αγωγή -όπως αναφέρθηκε προηγουμένως – ορίζεται με έναν ευρύ και ολιστικό τρόπο και βασίζεται στην κατανόηση της σεξουαλικότητας ως μιας θετικής ανθρώπινης δυνατότητας. Ένα παιδί θεωρείται ότι είναι σεξουαλικό ον από την αρχή της ζωής του, αν και η σεξουαλικότητα ενός παιδιού διαφέρει από αυτή ενός ενήλικα με πολλούς τρόπους, για παράδειγμα στην έκφραση της, το περιεχόμενό της και τους στόχους της.
Σε κάθε ηλικιακή ομάδα και αναπτυξιακό στάδιο, προκύπτουν συγκεκριμένες ερωτήσεις και τρόποι συμπεριφοράς (π.χ. αμοιβαία ανακάλυψη και διερεύνηση μεταξύ συνομηλίκων – παίζοντας «γιατρούς και νοσοκόμους», απόλαυση να δείχνεις μέρη του σώματος σου και να κοιτάς τα σώματα των άλλων, να δείχνεις ντροπή μπροστά σε άλλους κ.λπ.) στα οποία πρέπει να αντιδράσουμε με παιδαγωγικό τρόπο.
Η ψυχοσεξουαλική ανάπτυξη κατά την παιδική ηλικία σημαίνει την ανάπτυξη σωματικών, συναισθηματικών, γνωστικών και κοινωνικών δεξιοτήτων αντίστοιχων της ηλικίας του παιδιού. Ανατρέξτε στο κεφάλαιο 3.2 για μια λεπτομερή περιγραφή της ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης των παιδιών.
Σύμφωνα με αυτή την οπτική, η σεξουαλική αγωγή υπερβαίνει την παροχή πληροφοριών σχετικών με την αναπαραγωγή και την πρόληψη ασθενειών. Υποστηρίζει την ανάπτυξη των αισθήσεων του παιδιού και της αίσθησης του σώματος/εικόνας σώματος και ταυτόχρονα, ενισχύει την αυτοπεποίθηση του παιδιού και συμβάλλει στην ανάπτυξη του αυτοπροσδιορισμού: το παιδί θα ενδυναμωθεί ώστε να συμπεριφέρεται υπεύθυνα προς τον εαυτό του και τους άλλους.
Η εκπαίδευσή ξεκινά από τη στιγμή που γεννιέται ένα παιδί, αρχικά -κυρίως- μέσω μη λεκτικών μηνυμάτων και αργότερα γίνονται όλο και περισσότερο λεκτικά. Η σεξουαλική αγωγή είναι μέρος της γενικότερης εκπαίδευσης του παιδιού και μεταδίδεται πάντα στο παιδί, ακόμα κι αν αυτό δεν γίνεται συνειδητά. Ο τρόπος με τον οποίο οι γονείς διαχειρίζονται τη μεταξύ τους σχέση, δίνει στα παιδιά ζωντανό παράδειγμα για το πώς οι σχέσεις λειτουργούν. Οι γονείς χρησιμεύουν επίσης ως πρότυπα για τους ρόλους των φύλων και την έκφραση των συναισθημάτων, τη σεξουαλικότητα και την τρυφερότητα. Αν οι γονείς επιλέξουν να μην μιλούν για τη σεξουαλικότητα (για παράδειγμα, να μην αναφέρουν τα σεξουαλικά όργανα), διδάσκουν κάτι για τη σεξουαλικότητα (στο επιλεγμένο παράδειγμα η σιωπή τους μπορεί να ερμηνευτεί ως δυσφορία). Το ευρύτερο περιβάλλον επηρεάζει επίσης τη σεξουαλική κοινωνικοποίηση ενός παιδιού, για παράδειγμα τα άλλα παιδιά στο νηπιαγωγείο ή την περιέργειά τους για το σώμα τους ή το σώμα των άλλων.
Ο υποσυνείδητος ή φυσικός τρόπος διδασκαλίας και μάθησης για τη σεξουαλικότητα μπορεί να συμπληρωθεί από έναν ενεργό τρόπο διδασκαλίας και ενημέρωσης. Το όφελος αυτής της προσέγγισης είναι η ομαλοποίηση του θέματος της σεξουαλικότητας. Οι ερωτήσεις του παιδιού απαντώνται με τρόπο κατάλληλο για την ηλικία του και αυτό που το παιδί προσλαμβάνει είναι ότι τα θέματα που σχετίζονται με τη σεξουαλικότητα είναι θετικά και ευχάριστα. Έτσι, μπορεί επίσης να αναπτύξει μια θετική στάση απέναντι στο σώμα του και να αναπτύξει τις κατάλληλες δεξιότητες επικοινωνίας (για παράδειγμα, να ονομάσει σωστά τα μέρη του σώματος). Ταυτόχρονα, το παιδί διδάσκεται ότι υπάρχουν ατομικά όρια και κοινωνικοί κανόνες και πρέπει να γίνονται σεβαστοί (δεν μπορείτε να αγγίξετε όποιον θέλετε). Ακόμη πιο σημαντικό είναι ότι το παιδί μαθαίνει να συνειδητοποιεί και να εφαρμόζει τα δικά του όρια (μπορείς να πεις όχι, μπορείς να ζητήσεις βοήθεια). Υπό αυτή την έννοια, η σεξουαλική αγωγή είναι επίσης κοινωνική αγωγή και συμβάλλει στην πρόληψη της σεξουαλικής κακοποίησης.