Η κουλτούρα της επικοινωνίας με κάθε κόστος και το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού

☞ Παρά το γεγονός ότι οι θεωρίες του εμπνευστή της “γονεϊκής αποξένωσης” Richard Gardner έχουν απαξιωθεί από την ευρύτερη νομική και επιστημονική κοινότητα, κάποιοι δικηγόροι, εργαζόμενοι στον χώρο της ψυχικής υγείας και αυτοαποκαλούμενοι ειδικοί, με αμφισβητούμενη ηθική και επαγγελματική αξιοπιστία (Dreyfus 2022), γρήγορα εντόπισαν μια απεχθή επαγγελματική ευκαιρία [1] (Wyeth 2021).

☞ Με την υποστήριξη ομάδων για τα δικαιώματα των ανδρών (male supremacist groups) και θρησκευτικών φονταμενταλιστών που επιδιώκουν να διατηρηθεί η οικογένεια ως πεδίο απόλυτης ανδρικής κυριαρχίας (Behre 2015), ανέπτυξαν μια νέα εκδοχή — αφαιρώντας τη λέξη σύνδρομο — η οποία συμπεριλαμβάνει γενικά και αόριστα οποιαδήποτε συμπεριφορά μπορεί να θεωρηθεί ότι αποκλείει τον έναν γονέα. Ακόμα και η τρυφερή και φροντιστική στάση του προτιμώμενου γονέα μπορεί να στιγματιστεί ως αποξενωτική συμπεριφορά (Meier 2020), ενώ διάφοροι υποστηρικτές της θεωρίας μιλούν μέχρι και για υποσυνείδητη πρόκληση, χωρίς να κατονομάζουν συγκεκριμένες συμπεριφορές (Childress).

☞ Η περιγραφή των “αποξενωτικών” συμπεριφορών στη βιβλιογραφία είναι τόσο ευρεία, αόριστη και υποκειμενική, που είναι αδύνατον να αντικρούσει κανείς καταγγελίες για “γονεϊκή αποξένωση” από τη στιγμή που η θεωρία γίνει δεκτή στην δικαστική αίθουσα. Επί της ουσίας η “γονεϊκή αποξένωση” δεν αποτελεί παρά μια στρατηγική αντεπίθεσης με την οποία προκαλείται σκόπιμα σύγχυση στις δικαστικές υποθέσεις για την επιμέλεια (Oppenheim 2020). Σύγχυση που εκμεταλλεύεται την — φυσικοποιημένη εντός της πατριαρχίας — καχυποψία με την οποία αντιμετωπίζονται όλες οι γυναίκες (Wyeth 2021).

☞ Στόχος της “γονεϊκής αποξένωσης” είναι να φανεί πώς οι κακοποιητικοί πατέρες είναι τα θύματα και οι ασφαλείς προστατευτικές μητέρες οι κακόβουλοι θύτες (Wyeth 2021). Παρότι οι υποστηρικτές της “γονεϊκής αποξένωσης” χρησιμοποιούν ουδέτερη γλώσσα ως προς τo φύλο, υπάρχουν εμπειρικές μελέτες που αποδεικνύουν πώς οι συνέπειες από τη χρήση της στις δικαστικές υποθέσεις έχουν ξεκάθαρα έμφυλη διάσταση (Meier 2019).

☞ Εξαιτίας της επιτυχίας της ως νομικού εργαλείου για την επιβράβευση κακοποιητικών ανδρών, η απεχθής κερδοφόρα αγορά γύρω από την “γονεϊκή αποξένωση” ολοένα επεκτείνεται (Schmidt 2019). Υπάρχουν πολλά δικηγορικά γραφεία που προσφέρουν πλέον υπηρεσίες για “αποξενωμένους” γονείς. Εμφανίζονται ολοένα περισσότεροι ψυχοθεραπευτές που ισχυρίζονται ότι ειδικεύονται στην Γονεϊκή Αποξένωση (Wyeth 2021). Άλλοι, αυτοαποκαλούμενοι “ειδικοί”— χωρίς τυπικά προσόντα (Summers et al 2022) — επιχειρούν να ασκήσουν επιρροή στους νομοθέτες.

☞ Δεν είναι, ωστόσο, ο επαγγελματικός καιροσκοπισμός και ο συστημικός μισογυνισμός οι μόνοι παράγοντες που ωθούν την ανάπτυξη της “βιομηχανίας” της “γονεϊκής αποξένωσης”. Είναι και η στερεοτυπική αντίληψη ότι τα παιδιά χρειάζονται απαραιτήτως την παρουσία και των δύο γονέων, και των δύο φύλων, για την ομαλή τους ανάπτυξη και, κυρίως, ότι το “δικαίωμα σε δύο γονείς” υπερτερεί του δικαιώματος — αλλά και της υποχρέωσης — της προστασίας του παιδιού από την κακοποίηση (Wyeth 2021). Μία υποχρέωση η οποία έχει επικυρωθεί με διακρατικές συμφωνίες και Διεθνείς Συμβάσεις για την Προστασία των Δικαιωμάτων του Παιδιού (GREVIO 2021).

☞ Από τη στιγμή που παρεισφρύει αυτή η στρεβλή ιεράρχηση των δικαιωμάτων του παιδιού στην δικαστική αίθουσα, οποιαδήποτε προσπάθεια της μητέρας να προστατεύσει τα παιδιά της από έναν κακοποιητικό πατέρα στιγματίζεται ως πράξη αποξένωσης. Δεν θεωρείται πλέον ως βασική υποχρέωση της μητέρας η διασφάλιση του βέλτιστου συμφέροντος του παιδιού αλλά το να διευκολύνει την επικοινωνία του παιδιού με τον πατέρα, ανεξάρτητα από το εάν ο τελευταίος έχει κακοποιητική συμπεριφορά (Dore 2004).

☞ Το πιο ανησυχητικό είναι ότι έχει διαφανεί στην πράξη πώς η επιρροή της επικερδούς “βιομηχανίας” της “γονεϊκής αποξένωσης” είναι πολύ ισχυρή στις δικαστικές υποθέσεις για τη γονική μέριμνα. Ισχυρή και μάλιστα στον βαθμό που επισκιάζει τις πολυάριθμες ακαδημαϊκές έρευνες (Journal of Social Welfare and Family Law 2020) που επισημαίνουν ότι η “γονεϊκή Αποξένωση” υπονομεύει τα παιδοκεντρικά θεμέλια του Οικογενειακού Δικαίου και παραβιάζει τις Διεθνείς Συμβάσεις για την Προστασία των Δικαιωμάτων του Παιδιού.

☞ Στη Μεγάλη Βρετανία, όπου το 2021 η “γονεϊκή αποξένωση” αφαιρέθηκε από τις επίσημες οδηγίες (Domestic Abuse Statutory Guidance 2021) για τον Νόμο περί Ενδοοικογενειακής Βίας, το Υπουργείο Δικαιοσύνης δημοσίευσε μια επίσημη αναφορά (Domestic Abuse Statutory Guidance Response 2021) που εκθέτει τους κινδύνους για την ασφάλεια των παιδιών από την εκτεταμένη χρήση του ιδεολογήματος της “γονεϊκής αποξένωσης” στα Οικογενειακά Δικαστήρια. Η θεσμική πεποίθηση ότι η βία που ασκεί ο πατέρας είτε στο παιδί, είτε παρουσία του παιδιού, είναι λιγότερο επιζήμια από την διακοπή της επικοινωνίας με τον κακοποιητή πατέρα, καθιστά αδύνατη την προσπάθεια των γυναικών να προστατεύσουν τα παιδιά τους από άνδρες που γνωρίζουν πολύ καλά πως είναι επικίνδυνοι για αυτά, αλλά και για τις ίδιες (Wyeth 2021).